اسفراین شهری است در شمال غربی استان خراسان شمالی . این شهر مرکز شهرستان اسفراین است. این شهرستان از جنوب و جنوب غربی با شهرستان سبزوار، از شرق با قوچان و سبزوار و از غرب با بجنورد و شیروان هم مرزاست. ارتفاع شهرستان اسفراین از سطح دریا در بلندترین نقاط قله شاه جهان ۳۰۳۲ متر و در پست ترین نقطه حدود هزار متر می‌باشد.
جمعیت این منطقه طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390، 127.012 نفر گزارش شده که از این عده 60372 هزار نفر در شهراسفراین ، 3527 هزار نفر در شهر صفی آباد و بقیه در روستاها ساکن هستند . این شهرستان دارای 250 اثر تاریخی ومذهبی ودو پارک ملی حفاظت شده است که دومین ارگ خشتی وگلی کشور در این شهر قرار دارد.
طبیعت و آثار تاریخی شهرستان:
آثار تاریخی کهن مانند بزرگترین بنای خشتی وگلی کشور، کوهپایه های سر سبز، رودخانه ها، چشمه ها و آبشارها از جمله مهم ترین جاذبه های گردشگری طبیعی این شهر به شمار می روند و در بین طبیعت دوستان ، از جایگاه ویژه ای برخوردار است . شهرستان اسفراین با آب و هوای مناسب بهاری و جاذبه های تاریخی، مذهبی و گردشگری ناب ، همواره جذابیت خاصی برای علاقه مندان به حوزه های گردشگری داشته است. شهرستان اسفراین با وجود دره ها، آبشارها و ییلاقات زیبا بر بلندای استان خراسان شمالی در دامنه جنوبی کوههای آلاداغ و جنوب و جنوب غربی کوه شاه جهان قرار داردو هر ساله میهمانان، مسافران و گردشگران زیادی را به خود می خواند. تنوع آب و هوایی، وجود ارتفاعات، جلگه ها، دشتها و شرایط اقلیمی گوناگون موجود در اسفراین جاذبه های بکری در این خطه ایجاد کرده که چشم هر رهگذری را بخودخیره خواهد کرد. بوستان های ملی و مناطق حفاظت شده ˈساریگلˈ، بوستان ملی و منطقه حفاظت شده ˈسالوکˈ، روستای پلکانی هدف گردشگری و زیبای ˈرویینˈ، دره ییلاقی بیدواز، اردغان و آبشارهای زیبای ایزی و توی و.. ، ارتفاعات کوه شاه جهان و چشمه سارهای ارتفاعات کرکزو کوهنوردان و مسافران و گردشگران زیادی را جذب خود کرده است . روستای هدف گردشگری رویین ، با معماری پلکانی، شبیه ماسوله ، از معروفترین جاذبه های گردشگری شهرستان اسفراین است که در یکی از درههای دامنه جنوبی آلاداغ قرار گرفته است. این روستا در ۲۷ کیلومتری شمال اسفراین دارای آب و هوایی معتدل و کوهستانی است که آب فراوان آن را پررونق ساخته به طوری که در هیچ فصلی از سال این روستای گردشگرپسند از محصولات باغی بی بهره نیست. وجود قلل و ارتفاعات کوهستانی، رودخانه دایمی و درختان چنار قدیمی چهره این روستای ماسوله ای را منحصربه فرد ساخته است. پلکانی بودن خانه های این روستا با بافت قدیمی آن و واقع شدن در درهای نسبتا تند در میانه ارتفاعات سربه فلک کشیده آلاداغ، اسفراین٬یا شهر شکوفه های سیب٬ با رودها و چشمه های جوشان زیبایی مسحور کننده ای به این روستا داده تا جایی که بافت تاریخی این روستا، به عنوان نخستین روستای دارای بافت ارزشمند تاریخی، در ردیف ثبت فهرست آثار ملی قرار گرفت. منطقه گردشگری رویین به روستای شکوفه های سیب نیز معروف است و کوچه های پیچ در پیچ آن، نمای قدیمی خانه ها و شیب کوچه به کوچه روستا از مشخصات بارز این منطقه است که نظر هر تازه واردی را به خود جلب میکند.
بوستان ملی سالوک در اسفراین نیز ۱۷ هزار هکتار وسعت دارد که به لحاظ داشتن تنوع جانوری یکی از مهمترین مناطق حفاظت شده ایران محسوب می شود. شرایط توپوگرافی دشتی و کوهستانی منطقه باعث شده که این منطقه یکی از متنوع ترین زیستگاه های گونه های وحشی به حساب آید که یکی از جاذبه های زیبای گردشگری اسفراین است. زیبایی این بوستان زمانی آشکارتر می شود که بیننده درمی یابد قسمت شمالی این جاذبه طبیعی گردشگری، کوهستانی و زیست بوم حیوانات گوناگون کوه زی و قسمت جنوبی آن نیز مناسب حیوانات دشت زی است. در کف دره های این بوستان طبیعی نیز گونه های درختی و درختچه های زرشک، بید وحشی، انجیر وحشی، نسترن وحشی و در مناطق مرتفع گونه های ارس به چشم می خورد
بوستان ملی و منطقه حفاظت شده ساریگل نیز با ۲۸ هزار هکتار وسعت در شرق اسفراین واقع است که به دلیل پستی و بلندی های منطقه و منابع فراوان آب از تنوع جانوری قابل توجهی برخوردار است و از ۵۰۲ گونه پرنده شناخته شده در کشور ۷۰ گونه در این منطقه مشاهده شده اند. این بوستان ملی همچنین با بیش از ۲۰۰ گونه گیاهی از گونه های گلدار پوشیده شده است.
شهر قدیمی یا کهن دژ ˈبلقیسˈ در اسفراین که به شهر بلقیس معروف است عظیم ترین میراث خشتی ایران بعد از ارگ بم است که در طول تاریخ همواره به عنوان یکی از شهرهای مهم در حاشیه جاده معروف ابریشم قرار داشته است. این شهر باستانی در سه کیلومتری جنوب شرقی اسفراین یکی از معروفترین جاذبه های باستانی خراسان شمالی محسوب می شود. این شهر که بر اساس اسلوب معماری ساسانی ساخته شده شامل سه بخش کهندژ، ربض و شارستان بوده و ۲۹ برج با ارتفاعات مختلف داشته که برای آخرین بار در دوره صفوی متروک شده و شهر اسفراین به محل کنونی حدود سه کیلومتری شمال این بنا قرار گرفته است . این بنای معروف مربوط به دوره اوایل اسلام است وبه شماره ۴۴۹۷ در فهرست آثار ملی ثبت شده است
مراسم سنتی ورزش ˈکشتی باچوخه اسفراین ، این ورزش سنتی ˈ که هر ساله در ۱۴ فروردین در محلی به نام ˈگود چشمه زینلخانˈ در شمال شهر اسفراین با حضور بیش از 100.000 تماشاگر از سراسر کشور برپا می شود یکی از آیین های عمده این منطقه است که به عنوان پدیده ای نادر به ثبت ملی رسیداست.
صنعت اسفراین :
اسفراین را در کنار اماکن تاریخی و مذهبی فراوان و سرسبزی باغات و روستا ها به حق می توان مهمترین شهر صنعتی شمال شرق کشورنیز نام نهاد، چرا که وجود دو مجموعه صنعتی اسفراین و کارخانه لوله گستر که در سطح کشور و خاورمیانه منحصر به فرد می باشند در این شهرستان قرار دارند. شرکت لوله گستر اسفراین به عنوان تنها تولید کننده لوله های فولادی بدون درز در منطقه می باشد که در استان خراسان شمالی در شهر اسفراین و در مجاورت مجتمع صنعتی اسفراین واقع گردیده است ، مجاورت این کارخانه با مجتمع صنعتی اسفراین یکی از نقاط قوت محسوب گردیده است چراکه مجتمع صنعتی اسفراین به عنوان تنها تولید کننده شمشهای فولادی و سوپرآلیاژی در کشور می باشد. تعداد صنایع موجود در شهرستان اسفراین حدود ۵۶ واحد بوده که بعلت شرایط خاص استراتژیک این شهرستان را در مسیر پیشرفت و توسعه ترقی قرار داده است.
جایگاه شهرستان اسفراین :
شهرستان اسفراین با داران بودن 250آثار تاریخی ومذهبی ودوپارک ملی وبزرگترین بنای تاریخی ایران ومناطق سرسبز وهمچنین وجود بقعه زیارتی احمد بن موسی (ع) برا در بزرگوار امام رضا (ع) باعث شده تا این شهرستان از مهمترین شهرستانهای شمال شرق کشوربشمار آید که در روند صنعتی شدن و پیشرفت، گامهای مستحکمی تا کنون برداشته است. تاسیس مجتمع آموزش عالی فنی و مهندسی در این شهرستان در چند سال اخیر روند رشد و پیشرفت در اسفراین را چند برابر کرده است. وجود دانشگاههای متعدد و وجود دانشگاه علم و فن آوری در کنار صنعت و تمدن قطعا می تواند موجبات شکوفایی بیشتر این شهر را را رقم بزند. بر این اساس می توانیم اسفراین را سرزمین فرهنگ و صنعت وتاریخ بنامیم.